Arızi Kazanç, süreklilik istemeyen faaliyetlerden elde edilen gelirleri gösterir. Arızi kazançların tespiti ve vergilendirilmesine ilişkin düzenlemeler, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun 82. maddesi ile yapılmıştır. Arızi kazançta süreklilik durumu çok önemli bir husustur.
Yazı İçeriği
Arızi Kazanç Nedir?
Arızi kazanç, Gelir Vergisi Kanunu içerisinde yer alan toplam 7 kazanç çeşidinden bir tanesidir. Gelir Vergisi Kanunu’na göre yapılacak olan herhangi bir hizmetin veya mal tesliminin bir süreklilik arz etmeyen, devam etmeyen işlerden elde edilen gelirlere verilen addır. Arızi gelirler, diğer bütün kazanç yöntemlerinden ayrı olarak değerlendirilmelidir. Ticari kazançlardan ve serbest meslek kazançlarından birçok özelliğinden dolayı ayrışmaktadır. Arızi Kkzançlara, Gelir Vergisi Kanunu’nun 82. Maddesinde yer verilmektedir.
Örneğin, ara sıra makale yazarlığı yapan ve süreklilik durumu belirli olmayan iş neticesinde şahsın elde ettiği gelirler bu kazancın niteliğindedir. Eskiden kalma halıları olan birisi bu halıları satarak değerlendirmek isterse bu da bir arızi kazanç sayılacaktır. Ancak halı alım satım işi yapıyorsa bu bir arızı kazanç sayılmaz. Bunun sebebi ise süreklilik arz etmesinden kaynaklanır.
Bu kazançlar aynı zamanda vergilendirilecektir. Satış işlemini gerçekleştiren kişi bir vergi mükellefi olmadığı için fatura düzenleyemez. Malı alan işletme veya şirket bütün bu işlemleri belgelendirmek amacı ile gider pusulası düzenlemelidir. Gider Pusulası’nda da stopaj hesaplanacağından dolayı alıcı, satıcının adına vergisini ödemiş olacaktır. Ancak 43.000 lira sınırı geçildiği zaman kazanç sahibinin kendi beyanname vermesi gerekir.
Hangi Kazançlar Arızi Kazanç Değildir?
Buna göre; arızi işlerin, devamlılık ve süreklilik içermemesi, serbest meslek faaliyetlerinin durması veya terki, devir ve tahliye karşılığında doğan kazançlar, terk edilen işlerden elde edilen kazançlar arızi kazançlardır. Burada bahsedilenler aslında birer örnek niteliğindedir. Çünkü sürekliliği olmayan veya tek seferlik olan kazançlar arızi kazanç sayılacağından dolayı birçok örnek vermek mümkün olacaktır.
Arızi olmayan kazançlar ise Ticari Kazanç, Zirai Kazanç, Serbest Meslek Kazancı, Ücret Kazancı, Gayrimenkul Sermaye İradı ve Menkul Sermaye İradı’dır. Bu 6 kazanç Türkiye’deki bütün kazanç sistemini oluşturmaktadır. Arızı kazanç ise bunlardan sonuncusudur. Dikkat çekmek gerekir ise bahsedilmiş olan diğer 6 kazanç türü de süreklilik arz eden kazanç çeşitleridir.
Bir takvim yılı içerisinde belirtilen tutardan az olan kazançlar arızi olarak beyan edilmez. Arızi kazançların beyan edilmesinde dikkat edilmesi gereken husus, istisnai tutardır. Arızi kazançların 2021 yılı için istisna tutarından aşağıda bahsedilmiştir.
Arızi Kazanç Sınırı Ne Kadardır?
Arızi kazançlardaki en önemli husus işin sürekliliğidir. Arızi kazançlar, diğer kazanç ve iratlar başlığının alt başlığı olarak görünür. Diğer kazançlardan, arızi kazancı ayıran özellik elde edilen kazancın, takvim yılı içerisinde bir veya iki kere yapılmasından, sürekli olarak işin yapılmamasından kaynaklıdır. Bu yönüyle diğer gelir gruplarından ayrılmıştır.
Bir takvim yılı içerisinde 43.000 TL tutardan az olan kazançlar arızi olarak beyan edilmez. Bu kazançların beyan edilmesinde dikkat edilmesi gereken husus, istisnai tutardır. Arızi kazançların 2021 yılı için istisna tutarı 43.000 TL olarak belirlenmiştir. Eğer takvim yılı içerisinde kazançların tamamı bu rakamın üzerine çıkar ise bir muhasebeci ile görüşerek beyannamenizi hazırlatıp, tahakkuk işlemini gerçekleştirip vergi sorumluluğunuzu yerine getirmelisiniz.
Arızi Kazanç Beyannamesi Nedir?
Arızi kazançların beyannamesi, yazı ile yapılan bildirimdir. Vergilendirilmesi işlemini kapsar. Arızi kazançlar da diğer gelirler gibi yıllık beyanname ile beyan edilerek vergilendirilir ve kazançların üzerinde kesilmiş vergiler varsa, yıllık beyannameden tahsil edilir yani muaf tutulur.
Arızi kazançların vergilendirilmesindeki husus, kişinin mükellefiyet durumunun mevcut halinin ne olduğudur. Tam mükellef veya Dar Mükellefler Arızi Kazanç Beyannamesi beyan ederken dikkatli olmaları gerekmektedir. Tam mükelleflerde arızi kazanç, yıllık beyanname ile beyan edilmesi gereken gelirlerden olurken, dar mükellefiyette ise işin Türkiye’de yapılması ve kazanç sağlayan işin Türkiye’de değerlendirilmesi gerekir.
Arızi Kazanç İstisnaları Nelerdir?
Bu kazançların vergilendirilmesi ve beyan edilmesi esnasında birtakım sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu kazançların, vergilendirilmesi aşamasında diğer gelirlere oranla takibi daha zordur. Arızi yapılan bir işin, süreklilik arz etmeyeceğinden dolayı takip edilmesi zordur. Bu noktada arızi kazanç sağlayan kişilerin, devlete sorumluluğu önemlidir.