Trafik Kazalarında Kusur Tespiti Aşamaları
Hasarlı, yaralamalı ve ölümlü trafik kazalarının bir kısmında olaya karışan maktul, araç ve şoför faili bilinmeyen kalmaktadır. Ceza, hukuk ve idari davalar için bunların tespiti önemlidir. Ancak vakadan derhal sonrasında olay yerinde ve öteki bulgularla alakalı yeterince çalışma yapılmadığı için tespiti sağlanmamakta yada doğru tespit yapılamamaktadır. Mahkemeler uzamakta, taraflar mağdur olmakta ve ceza hakkaniyet sistemi yetersiz kalmaktadır. Kaza yerinin /vaka yerinin vakadan sonrasında korunması, tespiti ve incelenmesinin bir sistematik içinde yapılması gereklidir.
Trafik kazaları, kaza, cinayet olarak ortaya çıkması mümkündür. Bu durumu belirlemek için ayrıntılı bir inceleme ve araştırmanın yapılması gereklidir (Suikast olarak iddia edilen Susurluk Kazası, Ahmet Türk-B. Trakya, Adnan Kahveci) Adli dosyalarda , devam eden davalarda ihtiyaç duyulması halinde bu alanda yeterli donanıma haiz trafik bilirkişilerinden raporlama ve uzman görüşü hizmeti alınmaktadır.
I. TRAFİK KAZASI OLAYI SORUŞTURMASI
Trafik kazalarının nedenlerini araştırmak, kazaya karışan araçların kaza yerindeki durumunu incelemek, taraflara ait kusur ve tazminat talepleri ile alakalı idari, ceza ve hukuk mahkemelerinde olayın çözümü için olayın başından soruşturmanın yapılması icap eder.
Hazırlık tahkikatlarında, kaza ile meydana getirilen işlemler sonrasında ki ceza hakkaniyet sisteminde yer alan hususları temelinden etkilemektedir. Da önemsiz görünen birtakım unsurları da elde edebilir. Ölümlü ve yaralamalı kazlar ise direkt res’en soruşturulur. Bu kısımda olup biten bir trafik kazasında kabahat soruşturmasının aşamaları anlatılacaktır.
1. Suçun Oluşum Aşaması
Trafik suçları başkaca bir sebebi ve iddia söz mevzusu değilse taksirli suçlardandır. Bu suç maddi hasar, yaralamalı ve öldürme suçu olarak karşımıza menfaat. Taksirle bir adamın yaralanmasına yada ölümüne neden olunması durumunda TCK’nin 85. Maddesi çerçevesindere’sen takip edilen bir suçtur.Bu anlamda taksirle yaralama suçu kamu hukukunungörev alanına girmektedir. CMK’nın 160. Ve 161. Maddeleri gereğince Cumhuriyet Savcısı tarafınca re’sen emrindeki kolluk görevlileri aracılığıyla soruşturulmaya başlanmalıdır.
Yine sürücülerden herhangi birinin ehliyetinin bulunmaması, alkollüolması ve kazaya karışan araçlardan birinin kamuya ilişkin olması niteliğinde benzer durumda olmasında kolluk tahkikat yapar.
Suçun meydana geldiği yerin kolluk sorumluluk bölgesine yetkili kolluk (polis, jandarma) soruşturur.Suçun taraflarının soruşturma ile alakalı ayrıcalık ve dokunulmazlıkları yönünden dikkat edilmelidir. Bunlar; yasama, bakanlık, hakim, savcı noter ve avukat, Türk veya yabancı asker dokunulmazlığı, dış ilişkiler uzmanı dokunulmazlığı şeklinde.
Olayın tarafları tespit edilir. Özellikle şüphelilerin tespiti ve yakalanmaları sağlanır. Olayın tanıkları olayın başlangıcında tespit edilmesi önemlidir. Daha sonraki aşamalarda tespiti zorlaşır. Bu aşamada tespit edilerek ifadeleri alınır ve bilgilerine başvuru edinilir.
2. Olay Yeri Aşamaları
Olay yeri; suçun meydana geldiği merkez alan,suçlunun veya mağdurun suç işlendikten sonra takip ettikleri bölgeler ve suçla ilgisi olabilecek kabahat eşyası yada delilin bırakıldığı saklandığı, atıldığı veya olabileceği oldukça geniş alanları kapsar. Trafik kazasının türü ve niteliğine bakılırsa değişik bölgeler vaka yeri olarak karşımıza çıkar. Daha çok karayolu üstünde meydana gelmekle birlikte değişken yerler olabilmektedir .
Trafik kazasının niteliğine bakılırsa öğrenilen vaka yerine ilgili takımlar hareket ederler. Mıntıka kadrosu, trafik ekibi, vaka yeri araştırma ekip. Her ekibin kendisi açısından vaka yerinde yapması ihtiyaç duyulan hususlar vardır. Ekipler vaka yerine hazırlıklı gitmeleri icap eder. Karşılaşılacak sorunlara müdahale edebilecek durumda olmalıdır.
Trafik kazlarında trafik, karakol polisinin olay yerinde yapmış olduğu tespitler kısmen vaka yeri araştırma olmakla birlikte; olay yeri incelemesinden kasıt vaka yeri araştırma uzmanlarının bitirdikleri tespitlerdir.
Olay yeri incelemesinin mecbur olduğu; Olay Yeri İnceleme Şube Müdürlüğü Kuruluş Görev Ve Çalışma Yönetmeliğinin 12.Maddesinde sayılmıştır. Belirtilen bu yönetmeliğe göre Ölümle sonuçlanan vakalar vaka yeri incelemesi gerekmektedir. Ancak yaralamalı, olay yeri terk, sürücünün belgisiz olduğu bütün trafik kazalarının olay yeri inceleme birimlerince incelenmesi gerekmektedir.
Tüm yaralamalı ve ölümlü trafik kazalarında ayrıntılı olarak olay yeri incelemesi yapılması önemlidir. Çünkü ilk başta failleri belli olan birçok trafik ilçesinin mahkeme aşamasında taraflar ifadelerini değiştirmekte ve suçu başkanını işlediğini ileri sürmektedirler.
Olay yerinin konumuna göre; olay yeri araştırma aşaması iki şekilde ele alınır(İçişleri Bakanlığı 67 nolu talimatname); Olayın meydana geldiği yer kişi mülkiyetine ilişik bir yer ise; Eğer şahsın rızası varsa, Bilgilendirme ve Rıza Talep Formu düzenlenir, eğer şahsın rızası yoksa başat kararı, gecikmesinde mahzur bulunan hallerde ise Cumhuriyet Savcısının emri ile olay yeri incelemesi yapılır.Olay yeri kamuya aleni olan yerde meydana gelmiş ise herhangi bir karar veya emre gerek olmaksızın polis vaka yeri incelemesi yapar. Suçun niteliğine gore savcıya gore bildirir.
Yine tüm ekiplerin olay yerinde Polisin AdliGörevlerinin Yerine Getirmesinde Delillerin Toplanması Muhafazası ve İlgili Yerlere Gönderilmesi Hakkında Yönetmelik ve öteki mevzuatlar gereğince; vaka yerinin belirlenmesi-tespiti, vaka yerinin koruması, olay yerinin belgelenmesi/tespit ve olay yerinin sistematik incelemesi, delilerin toplanması ve değerlendirilmesi için ilgili yerlere gönderilmesi sağlanır .
3. Olay Yerinin Belirlenmesi/Tespiti Aşaması
Suç soruşturmasının en mühim unsurlarından biri de vaka yerinin suç işlendiği andaki orijinal durumunun tespitidir. İşlenen suçlar neticesinde gerek soruşturma gerekse mahkeme aşamalarında olay yerindeki bazı hususların tekrar tetkiki gündeme gelmekte, fail, mağdur, şahit ifadelerinin desteklenmesi ve vakayla alakalı daha sonraki safhalarda akla gelebilecek sual işaretlerinin giderilebilmesi amacıyla olay yerinin orijinal haliyle ilgili kayıtların yeniden incelenmesi gerekmektedir.
Olay yeri tespiti işlemini her polis birimi kendi açısından yapmaktadır. Ancak kabahat yerinin ve bulguların tespiti özellikle olay yeri araştırma ekipleri tarafınca yapılır.
Olay yerinin tespiti amacıyla video-kamera, fotoğraf, kroki-plan ve tutanak olmak suretiyle dört ayrı metot kullanılmaktadır. Bu vaka yeri tespit metotlarının her birinin soruşturma açısından büyük önemi vardır ve birbirlerini destekleyici niteliktedirler. Bu açıdan olay yeri tespit metotlarını bir bütün olarak düşünmekte fayda vardır. Özellikle trafik kazalarında bunların hepsinin yapılması gerekir.
Fotoğraf ile Tespiti: Olay yeri incelemesi esnasında gözden kaçabilecek birçok tafsilat soruşturmanın ilerleyen safhalarında ehemmiyet kazanabilir. Bu açıdan vaka yerinin bütün ayrıntıları içerecek halde özgün haliyle fotoğraflarının çekilmesi gerekmektedir. Genel manzara çekimleri. Orta mesafe çekimleri. Yakın mesafe çekimler; Tespit edilen bulguların bire bir (1:1) yada müsait ölçek kullanılarak yapılan çekimlerdir. Tespit edilen görünmeyen izler(parmak, ayak, alet izleri vb.) aktarma edilmeden önce ölçekle yahut bire bir fotoğraflanmalıdır.
Video-Kamera ile Tespiti: Olay yeri incelemesine başlamadan önce yapılması ihtiyaç duyulan en önemli husus olay yerinin video-kamera ve fotoğraf ile özgün halinin tespit edilmesidir. Genel kural olarak olay yerine asla kimse girmeden önce video-kamera ve fotoğraf ile vaka yerinin orijinal haliyle çekimleri yapılır. Daha sonrasında delillerin birbirleriyle bağlantılarını gösterir orta çekimler yapılır. En son olarak iz ve delillerin yakın çekimleri yapılır. Ayrıca olay yerindeki delillerin tespiti yapıldıktan sonrasında toplama öncesi her delilin video kamera ile çekimi yapılır.
Olay yeri krokisi: Olay yerinde bulunan deliller toplanmadan olay yeri krokisi yapılır. Yapılacak krokide, iz ve delillerin bulunduğu yerler, kesin ve doğru alınmış ölçüler, hava durumu, olayın zamanı, dosya numarası, krokiyi yapanın ismi, yönler ve birimin ismi kesinlikle yazılır.
Olay yeri planı: Olayın mahiyet ve önemine bakılırsa vaka yerinin, tekniğine uygun planı yapılır. Uygulamada ise çoğu zaman kroki ve plan karma olarak uygulanmaktadır.
Tutanakla Tespiti: Tutanaklar kanun tarafınca delil niteliği taşımaktadır ve aksi durağan oluncaya kadar geçerli vesikalar olarak değerlendirilmiştir. Tutanak düzenlenmesinde vaka yeri incelemesinin tüm safhaları tutanakla tespit edilir .
4. Olayın Delilleri İle İlgili İşlemler Aşaması
Konunun ispatlanması, canlandırılması, ifadelerin doğruluğu sadece delillerle desteklenirse doğruluğu anlaşılır.
Delil: Suçun ispatına yarayan hukuk tarafınca yasaklanmayan her türlü iz, yaratı, emareye denir. Deliller 3’e ayrılır. Beyan delilleri: şahit, sanık, mağdur, müşteki. Belge Delilleri; yazılı, basılı, kayıtlı vb. Belirti; eşyaya, şahsa ait. Belge ve belirti delilerine genel olarak maddi deliller denir. Bu konu üçüncü bölümde geniş olarak anlatılacaktır.
4.1. Trafik Kazalarında Deliller İle İlgili İşlemler
Delillerin Korunması: Delillerin muhafazası, suç sayılan olayın meydana geldiği andan itibaren başlar.Olay yerinin aleni veya kapalı saha oluşu, hava durumu, delillerin kimyasal ve fizyolojik özellikleri göz önünde bulundurularak gerekli koruyucu tedbirler alınır.Olay yerinde kalması zaruri görülen deliller, soruşturma yada araştırma sonuçlanıncaya kadar görevlendirilecek nöbetçilerle korunur.Diğer deliller, ilgili bölgelere gönderilmek üzere soruşturmayı icra eden emniyet biriminde muhafaza edilir.Laboratuarlara gönderilen delillerin muhafazası, laboratuar görevlilerince sağlanır.
Delillerin Toplanması: Olay yerinin incelenmesi sırasında bulunan bütün maddi deliller, bulundukları yerlerde etiketlenerek numaralanır.Etiketlerin üstüne; delillerin bulunmuş olduğu yer, olay dosya numarası, tarih, delillerin izahı, kimden alındığı, güvenlik birimin adı, soruşturmacının kimliği ve gerekli görülen öteki hususlar yazılır.Olay yeri incelemesi bittikten sonrasında, bulunan delillerin toplanmasına geçilir.Deliller toplanırken, bozulmalarına, değişmelerine, kaybolmalarına, meydan verilmeyecek tedbirler alınır. Bu biçimde toplanan deliller geçici ve kolay ambalajlarına konur.Daha sonrasında delile yapılacak işleme göre müsait koruma, ambalajlama yapılır.
Delillerin Ambalajlanması: Olay yerinde bulunan maddi delillerin ilmi yöntemlerle araştırma ve değerlendirmeleri gerekli görülenleri en yakın kriminallaboratuarlarına gönderilmek üzere aşağıda gösterildiği biçimde tam ambalajlanmaları yapılır.
Deliller, sıcağa, soğuğa, sarsıntılara, her türlü kimyasal ve fizyolojik etkenlere yada çalınmaya karşı korunacak halde ambalajlanır.
Deliller, kimyasal ve fiziksel özelliklerine bakılırsa ve ayrı ayrı ambalajlanır.
Deliller, ambalajlarına sarsıntı ve sallantılara meydan vermeyecek biçimde yerleştirilir ve araları doldurularak boşluk bırakılmaz.
Ambalaja konulacak evrak; Ambalajlara delillerle ilgili düzenlenen tutanaktan iki nüsha, olay yerinde yazılan etiket ve gönderilen yere hitaben yazılan makale da yerleştirilir.Tutanakta; delillerin cinsel, miktarı, özellikleri, üzerindeki işaret, yazı ve numaraları, huzurda bulunanların kimlikleri, tarih, yer, saat ve imzalar bulunur .
Delillerin İlgili Yere Gönderilmesi: Deliller alakalı yerlere, PTT kanalı ile yada kurye ile gönderilir.PTT kanalı ile gönderilenler “DEĞERLİ KOLİ” muamelesine doğal olarak tutulur.Polis Laboratuarlarına gönderilen kolilerin teslimi ve geri katılımı “Emniyet Genel Müdürlüğü Kriminal Polis Laboratuarları Teknik Hizmet Yönetmeliği” hükümlerine bakılırsa yapılır.Adli emanete teslim edilmesi ihtiyaç duyulan deliller C. Savcılıklarına gönderilen kolilerde ise “Suç Eşyası Yönetmeliği” hükümleri uygulama edilir. Elde dilen delilin özelliğine ve niteliğine göre alakalı bölgelere müsait prosedürle gönderilirler. Delillere el koyma ile alakalı işlemler yapılmalıdır (El Koyma Kararı 24 saat içindehakim onayına sunulmalı). Laboratuara gönderilecek malzemeler usulü uygun olarak (fren izleri ve sahneler) gönderilmelidir.
5. Olayın Tarafları İle İlgili İşlemler
Olayda tarafların tespiti suçun işleniş şekli, yeri, zamanı, mevcut deliller, tarafların beyanı doğrultusunda doğru olarak yapılmalıdır. Olaydan zarar bulan olarak; mağdur, müşteki, maktul bulunur. Bunların özelliğine ve konumuna gore tespit edilirler ve muamele yapılır .
5.1. Olayın şüphelileri araştırmalı, tespit edilmeli ve yakalanmalıdır.
Yakalama sonrası yapılması gereken işlemlere uyulması icap eder.Kaba üst araması (CMK md 90/4, YGİY md 6/2); yakalama anında bireyin kendisine veya başkalarına zarar verecek suç eşyasından arındırılması için kaba üst araması yapılmalı ve bu konum soruşturma ve üst aranması raporu ile tespit edilmelidir.
Şüpheli/Sanık Hakları Formu düzenlenir. Yakalama, Gözaltına alma ve İfade Alma Yönetmeliği Ek-A’ da belirtilen şekilde
5.2. Cumhuriyet savcısına malumat verilmesi
Olayda yakalanan şahıs ve uygulanan tedbirler hakkında cumhuriyet savcısına malumat verilir. Savcı ile görüşme tutanağıdüzenlenerek cumhuriyet savcısının emirleri yazılı hale getirilmelidir (CMK 161/ 2, Adli Kolluk Yön. Md 6)
5.3. Gözaltı yada özgür bırakma işlemi
Yakalanan kişiler hakkında uygulanacak güvenlik tedbirleri ve yapılacak işlemler cumhuriyet savcısının talimatları doğrultusunda yapılır. Olayda el konulmuş olan olayla ilgili cumhuriyet savcısının emirleri sorulduğunda; şüphelinin yakalanarak gözaltına alınmasını ve olayla alakalı tahkikat tamamlandıktan sonra evrakların mevcutlu gönderilmesi yada özgür bırakıldığı durumlarda Sevk/Salıverme Tutanağı düzenlenmeli ve bir nüshası serbest bırakılan veya sevk edilen kişiye verilmelidir (YGİY md 17’e göre YGİY Ek-C).
Yakalanan ferdin yakınlarına haber verilmesi: Şüpheli veya sanık yakalandığında, gözaltına alındığında veya gözaltı süresi uzatıldığında, Cumhuriyet savcısının talimatıyla bir yakınına veya belirlediği bir kişiye gecikmeksizin haber verilmeli ve bu tutanakla belirtilmelidir (CMK md 95/1,YGİY md 8).
5.4. Müdafie Haber verilmesi
Şüpheli yada sanıktan kendisine bir müdafi seçmesi istenir. Şüpheli yada sanık, müdafi seçebilecek durumda olmadığını beyan ederse, istemi halinde bir müdafi görevlendirilir. Kişi soruşturma evresinde en çok 3 avukatın hukuki yardımından yararlanabilir. Kendisi avukatını seçebilir, seçemeyecek durumda ise istemi halinde Baro’dan avukat çağrılır (CMK md 148/4,150,154 –YGİY md 20,21).
Alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı meydana getirilen tahkikat ve kovuşturmada 5 yıl ve daha fazla olan suçlar. 18 yaşını doldurmamışlarda. Sağır ve dilsiz ve kendisini idare edemeyecek şüphelilerde. Müdafi çağrılması zorunludur. CMK md.148/4’e gore müdafi hazır bulunmaksızın kollukça alınan ifade, hâkim veya mahkeme huzurunda şüpheli tarafınca doğrulanmadıkça hükme esas alınmaz (CMK 150/2-3).
Genelde trafik kazası olaylarında anlatım alınmasında müdafi çağrılması zorunlu değildir. Zira en alt sınır suçun temel hali için 3 yıl olarak belirlenmiştir. Fakat yükümlülük olmasa da sıklıkla şüphelileremüdafii seçme hakkı bildiri edilmekte ve Şüphelilere Müdafi çağrılmaktadır.Koklukta alınan ifadelerde bu tatbik CMK m.148 hükmü mecbur kılmaktadır .
5.5. İfade alınması
Olayın şüphelilerinin olayla alakalı bilgi alınması için Şüpheli İfade Alma Tutanağı düzenlenir. Olayın tanıklarından Bilgi Alma Tutanağı düzenlenir (CMK md 147,148 – YGİY md 23,24 Ek-D).
İfade almada dikkat edilecek hususlar: İfade almadan önce kanunda ve yönetmelikte belirtilen hususlar yerine getirilmelidir. Şüphelilere hakları tutanakta hatırlatılmalıdır. İfade almaya başlamadan önce taraflara sorulacak sorular öncesinden belirlenmelidir. İfadeler, tanık ve şüpheli sıralamasına uygun olarak alınmalıdır. Olayla alakalı bilgiler alınmakla birlikte ifadeler mümkün olduğunca vakayla alakalı araştırmalar bittikten sonrasında alınmalıdır.
İfadesine başvurulan kişilerin suç işlemeden önceki durumları ( tahsil, toplumsal statü, şahsın ekonomik durumu, şahsın daha evvelinde bir suça karışıp karışmadığı ) araştırılmış, şüphelinin GBT sorgulamasıyapılmış ve ifadeler bu doğrultuda alınmalıdır.İfadelerin kişilerin serbest iradelerine dayandığına dair anlatım tutanağında belirtilir.
Düzenlenen bu tutanaklarda şahıslara haiz olduğu haklar yazılı olarak belirtilip ve okuyup anladığı anlaşıldıktan sonra imza dibine alındığı belirtilmelidir. İfadeler temel soruşturma teknikleri doğrultusunda tam, lüzumlu ve doğru bilgilerin yer aldığı ve kim, nerede, nasıl, neden, ne zaman sorularına cevap verebilecek şekilde alınmaktadır.
5.6. Nezarethane İşlemleri
Cumhuriyet savcısı talimatları doğrultusunda şüpheli ifadesi alındıktan sonra gözaltına alma işlemi uygulanır. Olayda Güvenlik Araması Tutanağı, Nezarethaneye koyma, Nezarethane defterine kayıt, Gözaltı takip Formu, Çıkış raporu benzer biçimde işlemlerin yapılması icap eder. Güvenlik Araması Tutanağı (YGİY md 10) düzenlenir. Nezarethaneye koyma (YGİY md 11) Nezarethaneye koyma işlemi yapılıp ve deftere kaydı yapılmalı.Gözaltı Takip Formu düzenlenir. Çıkış ve giriş raporu için hastane yazıları ve raporları yazılmalıdır. Ayrıca nezarethane kamera kayıtları tutularak ihtiyaç duyulduğunda kullanılmak için arşivlenir.
6. Suçun Soruşturulması Aşaması
Suç soruşturması; meydana gelen olayla ilgili olarak olayın yeri, zamanı, meydana geliş şekli, eldeki mevcut deliller ve tarafların beyanı ışığında suçun taraflarını doğru belirleme ve 5N 1K olarak özetlenen soruları cevaplayarak, suçun şüphelisinin tespit ve isnadın açıkça atama faaliyetidir. Bu muamele, temel soruşturma ilkeleri doğrultusunda yapılmalıdır .
Adli işleme esas olmak üzere, karşılığında ceza atama edilmiş bir fiil işlediğinden kuşku edilen kişi ya da kişilerin, suçla alakalı derecelerini ortaya koymak amacıyla yetkili adli ve idari makamlarca meydana getirilen her türlü araştırma, araştırma ve kanıt toplama faaliyetlerinin tümüne kabahat soruşturması denmektedir.Suç soruşturmasının gayesi, olup biten suçla ilgili olarak suçun delillerini ve taraflarını tespit ederek, kabahat-suçlu ilişkisini ortaya çıkarmaktır. Bu doğrultuda:
Olayın Meydana Geliş Şekli; vaka detaylıca doğru olarak tanımlanmalıdır. Özellikle vasıta ve kişilere ilişik bilgiler yer alır .
Olayın yeri, zamanı, olayın delilleri ve olayın tarafları ve beyanları doğrultusunda isnadı gerçekleştirebilme faaliyeti tespit etmek için soruşturma yapılır. Soruşturmanın adli kolluk görevlileri Cumhuriyet Savcısı ile görüşerek tamamlarlar. İddianameye esas teşkil edecek evraklar, soruşturmanın ilkelerinden tam bilgi, doğru bilgi ve lüzumlu bilgi ilkelerine müsait olarak hazırlanmış olur. İlgililerin ifadesialınıp, alakalı deliler elde edilebilenler dosyaya konulduktan sonrasında C.Başsavcılığına gönderilir.
7. Cumhuriyet Savcılığına Sevk Aşaması
Kolluk suç işleme şüphesinin öğrenilmesinden sonra suçla ilgili olarak elde ettiği bilgileri, delilleri vb. Tahkikat dosyası / fezleke düzenler ve ilgili kişiler ile birlikte C.Savcılığına gönderir. Hazırlanan kabahat soruşturması dosyasını ilgilileri ile beraber (şüpheli, tanık, mağdur) kişilerin mevcutlu gönderilmesi yanında dosya üzerinden muamele yapılması da laf konusu olmaktadır.
Fezleke; olup biten vaka, bu olayın yeri ve zamanı, olayın delilleri, olayın tarafları ve bu vakayla alakalı kolluk tarafınca yapılan işlemlerin açıklandığı bir iletişim türüdür. Bu vakada düzenlenen fezleke, adli ve yönetimsel olmak suretiyle iki tür düzenlenen fezlekelerden ‘adli fezleke’ sınıfına girmektedir (Adli Kolluk Yönetmeliği md. 6, EGM, 2002 Genelgeleri rakam 15).
8. Kolluğun Yapması Gereken İdari İşlemler
Olayla alakalı kolluğun daha sonraki vakası takip etmesi veya başkaca vakalarla irtibatını sağlamak amacı ile yapması gereken idari işlemleri yapar .
Suç defterine kayıt; kabahat defteri adli işlem icra eden her birimde bulunması zorunludur. Bir suç meydana vardığında kabahat defterine kaydedilir. Defter polis merkezlerinde ve şubebürolarında bulunur (Osmangazi Polis Merkez Amirliği- 2009/1453 olarak).
Suç bildirim fişi doldurulması; EGM 2002 Genelgeleri s.33,34’te belirtildiği şeklinde olayın meydana geldiği Osmangazi Polis Merkezi Amirliği’nin mesuliyet bölgesinde meydana gelen taksirli erkek öldürme ile alakalı Suç Bildirim Fişi düzenlenir.
Yakalanan kişilerle ilgili şüpheli ve sanık hakları formunun düzenlenmesi; Yakalama, Gözaltına alma ve İfade Alma Yönetmeliği Ek-A’ da belirtilen biçimde düzenlenmelidir.
Yakalanan kişilerin GBT sorgulamasını yapılması; Şüphelilerin GBT sorgulaması yapılarak yazılı olarak tahkikat dosyasına eklenmelidir.
Sevk/salıverme raporunun düzenlenmesi; Şüpheli gözaltına alınıp vakayla ilgili işlemler bittikten sonra, C.Başsavcılığına sevk işleminden sonrasında yada öncesinde bırakılması niteliğinde Sevk/Salıverme Tutanağı düzenlenir.
Örnek bilgi formlarının doldurulması; Taksirle öldürme suçu şüphelilerle ilgili olarak KİHBİ Daire Başkanlığı yönergesine bakılırsa doldurulmalıdır.
Şüphelilerin parmak izi ve fotoğraflarının katılımı; Trafik Güvenliğini Tehlikeye Sokma suçu, PVSK md. 5’e göre ve Emniyet Teşkilatı Parmak İzi Teknik Hizmetleri Yönetmeliği md.12’ ye bakılırsa şüphelinin fotoğraf ve parmak izinin alınmasını gerektiren bir suç olduğundan ötürü şüphelinin resim ve parmak izinin alınması gerekmektedir.
Gözaltı takip formlarının düzenlenmesi; Cumhuriyet savcısının talimatları doğrultusunda şüpheli gözaltına alındığındabuna bağlı olarak da gözaltı takip formu düzenlenmelidir.
Sanık takip/karar formu düzenlenmesi; kişilerin şüpheli, sanık olarak akarlarının takip edeni amacı ile Sanık Takip/Karar Formu düzenlenir.
POLNET aranan şahıslar projesi; Hakkında işlem meydana getirilen şahıslar sorgulanır, ayrıca arananların kaydı yapılır.
POLNET çalıntı otolar projesi; Çalıntı oto laf konusu olduğunda kayıt yapılması gerekmemektedir.
Nezarethane defterinin doldurulması; Şüpheliler gözaltına alındığında nezarethane defterinin doldurulması gerekmektedir.
Bazı belgelerin ve tarafların nüfus cüzdan suretinin tahkikat evrakına eklenmesi; Sürücülerin alkol raporları, Sürücü belgesinin fotokopisi, kaza yapan araçların ruhsat fotokopisi, zorunlu trafik sigortası poliçesinin fotokopisi, kaza tespit tutanağının bir sureti soruşturma evrakına eklenmelidir. Ölü muayene tutanağı elde edilerek eklenmelidir.
Dizi pusulası düzenlenerek yukarıda anlatılan belgeler yazılır.
II. TRAFİK KAZALARI OLAY YERİ İNCELEMESİ
Çoğu zaman trafik kazalarında olay yerine ilk giden takım trafik ekibi yahut yerel kolluktur. Yukarıda bahsedilen delillerin korunması, bozulması ve kaybolmasının önlenmesi vaka yerine giden bu ekip, ya da ekiplerin görevidir.
Kaza sonrası araçların yolu trafiğe kapatmış olduğu hallerde trafik akışının yine sağlanması için hem kolluk, aynı zamanda trafiğe takılan sürücüler çabuk etmektedirler. Bu sebeple adli trafik kazalarında vaka yerinde gerekli yeter derecede inceleme yaparak iz ve delilleri toplamak, diğer adli olaylarda görüldüğünden daha zor olmaktadır.Ancak ne olursa olsun, vaka yeri bir kere bozulduğunda telafisi olası olmayan zararların doğabileceği göz önüne alınarak, olası olmasıyla birlikte seri halde hareket edilmeli ve adli görevlilerin işlerine yarabileceği kabul edilen delillerin tamamının tespit edilmeden yolun trafiğe açılmaması, mümkünse yan yoldan verilmesi gerekmektedir .
Trafik kazasında vaka yerinin korunması düzgüsel bir adli olayda olduğundan farklıdır. Bir trafik kazası meydana geldikten sonra o yerde kaza bulunduğunu bilmeden seyir eden diğer sürücülerin hızla vaka yerine yaklaştıkları ve ikinci, hatta üçüncü kazalara sebebiyet verdikleri gözlenmektedir.
1. Trafik Kazasında Olay Yeri Korunması
Trafik kazası vaka yeri aşaması: Olayın öğrenilmesi ile birçok ekibin kaza yerine gelmesi söz konusudur. Burada kazanın özelliğine gore destek ekipler vaka yerinde görevlendirilir.Trafik kazalarının kararına bakılırsa (maddi hasarlı, yaralamalı, ölümlü) ve olayın niteliğine bakılırsa koruma tedbirleri uygulanır.
Trafik kazalarında olay yeri geniş ve değişken bölgeler olur. Bu kapsamda; vaka yerinin korunması olarak: Çevreninkorunması,kaza yerinin korunması (başlangıç, devam, bitiş). Aracınkorunması (dışı ve içi): Bu alanlarda olayla ilgili bulguların elde dilmesi söz mevzusudur. Ayrıca yaralılar ve maktul vaka yerinden ayrılmış ise bunların üstünde vakaya özgü izlerin olması niteliğinde tespit edilmelidir. Yine olay yerinden ayrılan araçlar bulundukları yerde korunmaları sağlanmalıdır.
Olay yerinin korunması; ilk yardım, kurtarma ve olay soruşturma inceleme aşamasının tamamında yapılmalıdır.
2. Trafik Kazasında Olay Yeri incelenmesi
Trafik kazalarında olay yerinin temel incelenmesini vaka yeri araştırma uzmanları tarafından yapılmakla beraber öteki ekiplerin yapmış olduğu işlemlerden bazıları vaka yeri araştırma olarak değerlendirilir.
Bu kapsamda arama, kurtarma, ilk yardım aşamasında meydana getirilen bazı işlemler olay yeri araştırma için önemlidir. Bunların kayda katılımı, alınamadı ise daha sonra tespit edilmesi önemlidir.
Trafik kazalarında kabahat soruşturması ve daha sonraki mahkeme aşamasında delillerin değerlendirilmesi ve ortaya çıkan iddialara cevap bulmak için çok detaylı ve muhtelif vaka yeri yada olay incelemesi, analizlerin yapılması icap eder.
Trafik kazalarında olay yeri olarak; çarpışma yeri, çarpışma alanı ve otomobilin kasası ve yol izleri bir tüm halinde ele alınmalıdır. Trafik kazaları nedenine gore; sabit cisme çarpma, yayaya çarpma, hayvana çarpma, devrilme araçtan düşme, çarpışma, duran araca çarpma. Bunlar; tek aracın karıştığı, birden fazla aracınkarıştığı gibi değişmekle birliktegenel olarak incelenmesi gerekenler:
– Kaza mahallinin incelenmesi (başlangıç, kaza anı ve devamı),
– Araç dışı incelenmesi
– Araç içi incelenmesi
– Ayrıca yol, araç teknik incelemeleri ve tescil işlemleri tetkiki,
3. Trafik Kazası Olayında Görevliler
Kazaların özelliğine nazaran değişmekle beraber özellikle ölümlü ve yaralamalı trafik kazasında;
Kolluk: Trafik kazası olayını soruşturmada vazife alır. Burada polis olarak vazife alan ekipler:
– İlk ekip: olaya ilk müdahale eden polis,
– Trafik polisi; Kazanın durumunu saptamak, kazaya maruz kalanları saptamak, vaka yeri krokisinin çizilmesi, ifadelerinin dinlenmesi, vaka yerinde iz ve delillerin tespiti, fotoğraflanması, verilerin toplanması ve kazanın iyi mi olduğuna dair tahmini kaza tutanağının yazılması.
– Soruşturma Polisi (Polis Merkezi, Şube); Savcı adına soruşturmayı yürütmek, öteki birimlerin yapmış olduğu çalışmaları toplamak, dosyayı savcılığa sunmak
– Olay yeri araştırma polisi; yaralamalı, ölümlü kazalarda vaka yeri incelemesi yapmak
– Kriminal incelemeler; Olay yerinden vb. Elde edilen bulguları araştırma, mukayese
– Trafik tescil işlemleri; Araç ve sürücüyü tarif etmek.
Kurtarma, müdahale:olay yerinde vasıta, insan (maktul, canlı) kurtarmaya yönelik emek harcamalar. İtfaiye, sivil müdafaa vb. Bunların yaptığı çalışmaların raporları, tespitleri elde edilir.
İlk yardım, acele yardım:vaka yerinde ve esenlik kuruluşunda yaralı ve maktullere yapılan işlemler tespit edilir. İlk yardım ekibi olay yerine ilk gelenler ise olay yeri sahnesini ilk bilenlerdir. Olay yeri sahnesi ile alakalı malumat alınır. İnsanların cansız/canlı durumu, vaka yerinden taşınmadan önceki bulundukları konumları öğrenilir.
Ölümlü olaylarda otopsi ve muayene: ölümlü vakalarda hekim vaka yerinde inceleme yapar. Hekimin ölümlü vakalarda olay yerinde yada sağlık kuruluşunda muayene raporu ve otopsi raporları elde edilir .
Trafikle alakalı bilirkişisi; Trafik kazaları sonrası mahkeme (yönetimsel, ceza, hukuk) aşamasında olayla ilgili yeni incelemeler ve tespitler söz konusu olduğu durumda mahkeme ve ya taraflar delil elde etme cihetine giderler. Bazı bulguların çözümleme edilmesi için bilirkişi görevlendirilir.
Trafik kazaları olaylarında oldukça farklı yönlerden bilirkişi görevlendirilmesi ve inceleme yaptırılması söz mevzusudur.
– Kazaya karıştığı iddia edilen araçların ve şahısların tespiti,
– Kazaya karışan araçların teknik özelliği,
– Kazaya icra eden sürücünün ehliyetliliği yönünden,
– Araç ve sürücülerin standart belgelere sahip olup/olmadıkları yönünden,
– Kazaya sebep olan etmenlerin belirlenmesi yönü ile (yol, vasıta, sürücü, yaya),
– Kaza kusur dağılımını belirlemesi.
Trafik bilirkişisi olarak vazife yapacaklar kazanın türüne göre, istenen incelemenin özelliğine gore farklı uzmanlık alanlarında bilirkişi görevlendirilmesi mümkündür. Alanı belli uzmanlıklarda bir şahıs görevlendirilirken, genel kapsamda rapor katılımı niteliğinde heyet bilirkişi veya kurullar görevlendirilir. Genellikle görevlendirilen bilirkişiler; trafik polisi, vaka yeri inceleme uzmanları, kriminal uzmanları ve adli bilim uzmanları (araba, elektrik, yol, makine, bilgisayar).
III. TARAFLARIN: MAKTÜL, SÜRÜCÜ, ARAÇ TESPİTİNİN ARAŞTIRILMASI
Trafik kazası sonrası yapılması ihtiyaç duyulan işlemlerden kanıt toplama önemlidir. Çünkü ilerleyen aşamada olayla ilgili adli, idari ve mali anlaşmazlıklar ortaya çıkacak ve bunlar sadece delillerle ispatlanacaktır.
Özellikle mahkeme safhasında savcı, hakim ve öteki teknik incelemeler bu noktada yapılan işlemler üstünden yapılacaktır. Ayrıca mevcut ise olay yeri, araç ve diğer unsurların incelenmesi, keşif vb. yapılacaktır.
Trafik kazası ondan sonra vaka yerinde meydana gelen maddi deliller, diğer adli vakalar ile kıyaslandığında oldukca daha bolca miktarda bulunmaktadır. Birinci bölümde ifade edilen Trafik Kazası Olayı Soruşturmasının eksiksiz yapılması suç analizinin doğru yapılmasını, yönetimsel, hukuk ve ceza mahkemesinde davaların adil ve zamanında sonuca bağlanmasını elde edecektir. Trafik kazlarında Tarafların: Maktul, Sürücü, Araç Tespitinin Araştırılması kapsamda aşağıdaki işlemlerin yapılması gerekmektedir.
– İfadeler
– Kaza Tespit Tutanağı
– Olay Yeri Krokisi / fotoğrafları
– Olay yeri bulguları/delileri
– Kriminal incelemeler
– Kamera / takometre, GPS tespitleri
– Adli tıp incelemeleri
– Mühendislik incelemeleri
– Yol incelemeleri
– Hava durumu
– Zaman
1. Olay Yerinde Bulunabilecek Maddi Delil Çeşitleri
Trafik kazası olay yerlerinde oldukça değişik ve değişken delillerin bulunması söz konusudur. Delillerin bulunuş özellikleri koruma tedbirleri almada önemlidir. Ortamın özelliği buna etkisi fazladır(hava şartları vb.). Nelerin delil olabileceğini ve özelliklenin bilmemiz nasıl bir koruma tedbiri uygulamamız için önemlidir.
Özelliklerine bakılırsa delilleri; biyolojik deliller, kimyasal deliller, fiziksel deliller, parça deliller, iz delilleri, imaj delilleri, dijital-bilişim delilleri ve belge delilleri olarak sınıflandırılması mümkündür .
Bazı bulgular/deliler bütün maddi delil çeşitleri ile ilgili inceleme yapılması mümkündür. Elde edilen araca ilişik aynanın fiziksel, parça, kimyasal yönlerden incelenir.
1. 1. Biyolojik deliller: (dokular; insan, hayvan, nebat) Canlılara ait parçalara ve bunların incelenmesi ile vaka aydınlatmada kullanılan delillere denir. Tüm canlılar için mümkündür. Vücut sıvıları, vücut dokuları/kalıntıları/artıkları. Biyolojik deliller her türlü ortamda ve eşya üzerinde bulunması mümkündür. Olayı seyri ve tarafları ile alakalı yüzde yüze yakın doğrulukta bilgi verir.
Biyolojik deliller birçok nesne, eşya üzerinde bulunması mümkündür. Trafik kazalarında eşyalar, nesnelerin üzeninden elde edilmiş insana özgü biyolojik materyaller olay yeri/vasıta, kişi ve olay arasındaki bağlantıyı kurar. Araç sürüsünün tespiti, vurup kaçma vakasında araç üstündeki kan vb. Olayın ispatlanması benzer biçimde.
1.2. Kimyasal deliller: Suç ile bağlantısı olduğu düşünülen çok çeşitli bulguların tanınması/karşılaştırılması ile maddenin yapısı/miktarı ile alakalı kesin sonuçların katılımı ve ilişkilendirilmesi işlemlerinin yapılmasıdır. Boya, lif, plastik, yapıştırıcı, metal, toprak vb. Maddeler. Cam ve cam kırıkları, suçta kullanılan her türlü madde.
Trafik kazalarında araca ilişkin boya, atık yakıt, eşyalar, döşeme, çamurluk ve lastik toprak vb. Kimyasal madde olarak karşılaşılması ile eşleme yapılır.
1.3. İz delilleri (bireysel parmak izi vb. Fren, teker, çarpma): Her i·lişki bir iz bırakır. Prensibi ile oluşan izlerin incelenmesi ve delil olarak kullanılmasıdır. İz delillerini kaynağına göre sınıflandırmak mümkündür.
Bireysel tanımlayıcı izler(insana has); el/parmak, ayak, kulak; vasıta içi, haricinde şoför vb. Izleri.
Araç İzleri; fiziksel temas kararı nesnelere oluşan özgü izler. Aracın vurma, çarpma. Tekerlek izleri, olayla ilgisi olan araçların bıraktığı tekerlek ve lastik izlerinden vasıta tespitinin yapılması.
Eşya izleri; eşyalar bulundukları ortama kendilerine has iz/leke bırakırlar. Duvarda asılı olan tablonun, saatin kendine özgü izi, kumaş parçası, düğme, otomobil boyası vb. Vurma-çarpma, kazınmış vb seri numaralar. Olay yerinde bulunan ayna kırığındanaracın tespit edilmesi.
İz delilleri olay yerlerinde gözlemleme durumlarına bakılırsa; Makro izler; çıplak gözle görülebilen izlerdir. Mikro izler; ortamda bulunuşu (boyutu) dolayısıyla artık çıplak gözle görülemeyen izlerdir Bunlar mikroskop veya değişik dalga boyunda ışıklar ile görülebilir. Gizil izler; mevcut olan, sadece sadece destek maddelerle görülebilir hale getirilebilen izlerdir (kimyasal, fizikokimyasal).
1. 4. Fiziksel deliller: (araç akşamı) Birçok eşya üzerlerinde kanıt bulundurduğu gibi kendileri de delil kaynağıdır. Fiziki yapıya/bütüne haiz eşyaların kendine ve bileşenlerine has bir yapısı vardır. Belirli marka ve modeldeki araçların kendilerine özgü fizyolojik yapısı. Aracın genişliği, yüksekliği, tekerlek aralığı benzer biçimde özelliklerinden dolayı vaka yerindeki tespitlerden aracınbelirlenmesi. Hırsızlık vakasında eksoz duman izinden aracın tespit edilmesi gibi.
1. 5. Parça delilleri (kopan, parçalanan, ayna, far, lif, kumaş vb.) Bir bütüne ilişik olduğu, bir bölüme ait/koptuğu düşünülen bulgulardır. Kopan parçaların fizyolojik/parça uyumu(kopan kenar) veya kimyasal olarak aynı/farklı madde/mamul yönünden karşılaştırma inceleme. Eşyaların parçaları, özel nitelikte parçaları, seri, marka, amblem olabilmektedir. Her türlü eşyanın parçanın bütünlenmesi yada onun neyin parçası bulunduğunun tespit edilmesi. Otomobil, beyaz eşya, düğme, aksesuar/takı, giysi, kumaş, lif vb. Parçaları.
Şekil (fizyolojik) mukayese; kırılmalar, kenar özellikleri. Yapısal mukayese, cam kırıklarının neye ilişik olduğu; gözlük camı, araba camı, ayna, far vb .
1.6. Görüntü – resim – ses – eşkâl delilleri: Görüntünün (fotoğraf, video) tespiti, emniyet kameraları, basın, hususi çekimler vb. Ile elde edilen görüntülerden insan/araç/mekân tespiti, şüpheli/şahit/mağdur vb. Tespitlerin yapılması mümkündür. MOBOSE ve güvenlik kamera sistemlerden elde edilmiş görüntüler ile trafik kazalarının meydana geliş anları izlenmektedir.
Eşkâl; insan, araç, mekâneşkâllerinin elde edilmesi tanıkların/ mağdurların teşhisine sunulması veya arşiv verileri ile karşılaştırılması. Ses; manyetik ses bantları üstü izleri, seslerin incelenmesi / karşılaştırılması
1.7. Bilişim (DATA– iletişim – dijital) delilleri: Bilgiyi (ses, imaj, belge vb.) ileten, saklayan(gizleyen), depolayan, değiştiren teknolojik sistemlere ve bunların bulgularına bilişim delilleri denir. Bu sistemlerde de her tık bir iz bırakır. Her türlü kabahat ve kabahat yerinde bunların bulunması mümkündür. Data dosyaları/belgeleri(bilgisayar, bankamatik, yazar kasa, databank, telefon(sabit, cep), internet kayıtları, elektronik cihazlar, şifreli/kriptolu dosyalar/yazılar, takorrof vb. Sistemler. Araçların elektronik sistemleri, takip ve yönlendirme sistemlerinin kayıtların çözümü ile vasıta, yol, kaza vb. Hususlarda elde edilen bilgiler çözümleme edilerek kazanın nedeni, tarafları vb. Anlaşılır.
1. 8. Belge delilleri: (tokametreyazıcısı, ruhsat, ehliyet) giriş-çıkış kayıtları, test işlemleri,
Bunlara has el yazısı, imza, makine (daktilo, prıntır, fotokopi), baskı incelemeleri, kaşe, mühür ve izi incelemeleri, tahrifat incelemeleri, kâğıt-kalem incelemeleri. Kâğıt, yazı, baskı, mühür, imza vb. Fiziksel, kimyasal, grafoloji yönlerinden incelenmesi / karşılaştırılması.
2. Trafik Kazalarına Özgü Araştırmalar
2.1. Kazaya Karışan Şahısların Üzerindeki İncelemelerDış gövde incelemeleri: kazaya has kıyafet üstünde araca has nesnelerin bulunması, yine elbiseleri kopan Parçalarının vasıta üzerinde ve yol güzergâhında bulunması. Araca has boya lekeleri, cam kırıkları… giysi üzerinde araca ait izler (kan izleri gibi),
Vücut incelemeleri: kemik kırıkları, sürtünme, çürükler, ekimozlar. Bu bulgular; mağdur yaya ise aracın yönünü, çarpma noktasını, şahsın araç içerisindeki konumunu (sürücü-yolcu), güvenlik kemeri takıp takmadığını, çarpışma sertliğini, yayanın çarpışma anındaki durumunu öğrenebiliriz.
2.2. Araç İncelemeleri
Araç üzeri incelemeler: Lastik patlamaları, boya izleri, teknik aksam arızaları, mağdurlara ait dokular (kan, kıl, doku parçacığı benzer biçimde). Çarpma izlerinden nerelere çarptığı ve olay yeri bağlantıları…
Araç içi incelemeler: sürücü ve yolculara has bulgular elde edilir. Aracın hızı, tokometre şeklinde incelemeler.
Araç teknik aksan incelemeler: aracın teknik özelliği ile kaza arasındaki rabıta ve kazanın araç teknik durumundan neden olunduğu tespitleri (kullandığı lastik, muayene zamanı, yakıt, firen…).Bu incelemeler mevzusunda uzmanlar tarafından yapıldığında aracın istikametini, hızını, teknik eksiklik bulunup bulunmadığını, çarpışma şiddetini, çarpışma öncesi aracın hareketini öğrenmek mümkündür.
2.3. Olay Yeri İncelemeleri Geniş bir alan vaka yeri olarak kabul edilmesi icap eder. Bu alan sistemli bir halde incelenmelidir. Özellikle trafik kazalarında vurma, çarpmaya bağlı olarak başlangıç, çarpma ve bitiş noktasına gore olay yeri geniş bir alana yayılmıştır.
Fren izlerini, araçların ilk ve son konumlarını, kaza kilit noktasını, çarpıp kaçma vakaları için araçtan kopan parçaları, mağdurların tespiti için DNA çözümleme numunelerinin toplanması (kan, kıl, doku parçacığı gibi), hava ve yol durumunu, yatay-dikey işaretlerin yasalara müsait olup olmadığını, araçların istikametini, yol durumunun aracın hızına tesirini, hangi tip ve modelde araçların kazaya karıştığını bu izlerden yola çıkarak tespit edilmesi mümkündür.
3. Trafik Kazası Sonrası Olay Yeri İncelemesinde İzlenmesi Gereken Adımlar
1.Kaza yerinde ilk önce vaka yeri ve yol güvenliği sağlanmalıdır. Kaza yerine gidildiğinde olay yerinin çevresinde başka kazaya meydan vermemek için gerekli emniyet önlemlerinin katılımı icap eder. Sonra yapılaması gerekenler yapıldıktan sonra (ilk yardım, kurtarma) olayın soruşturulması, araştırılması ve kapsamda vaka yerinin incelenmesi aşamasına geçilir .
2. Kazaya, vakaya karışan araç, insan ve öteki unsurların tespit edilmesi.
3. Alkol Ölçümünün Yapılması: sürücülerin alkol alma durumlarıyla ilgili yasal tertip yapılmıştır. Kazaya karışan araçlardaki sürücülerin alkol durumlarının vakit kaybetmeksizin tespit edilmesi önemlidir. Zira kan alkol oranı zamanla ters orantılı olarak düşme gösterir. Şayet sürücülerden bir yada daha fazlası hayatlarını kaybetmişse kan alkol durumlarının tespiti için ölülerden kan örnekleri alınır (KTK m. 48).
4. İz ve Delillerin Korunması: Olay yerinde iz ve delillerin bozulmaması için olayla ilgisi olmayan kişiler vaka yerinden uzaklaştırılmalıdır. Bu fazlaca zor bir işlemdir bundan dolayı birçok insan gerek yaralılara yardım etmek gerekse meraklarını gidermek için kazayı yakından incelemeye çalışacaklardır.
5. Olay Yeri Sahnesinin Alınması: olayın ve vakaya karışan vasıta vb. Konum tespiti yapılmalı. Olay yerinin fotoğraflarının çekilmesi oldukça mühim bir işlemdir. Çünkü o anki vaka yerinin tekrar aynı biçimde bulunabilmesi mümkün değildir. İleride yapılacak davaların her aşamasında olay yerinin ilk haline ihtiyaç duyulacaktır. Kaza tespit tutanağında belirtilen yol ve hava durumlarının fotoğraflarla desteklenmesi gereklidir. Bir fotoğraf bin sözcüğe bedeldir.
6. Kazada Aracın İzlediği Yol: Araçların çarpışma noktaları, ilk çarpışma açıları, ilk çarpışma ve durma mesafeleri ile çarpışma açılarına nazaran fiziki incelemeler yapılır ve araçların çarpışma öncesi hızları tespit edilebilir. Bu yüzden bu fotoğrafların çekilmesi olayda kusur oranlarının belirlenmesinde azami derecede önemlidir. Hava durumu, yol durumunun mahkeme aşamasında bilinmesi icap eder.
7. Araçların Teknik Aksamının Fotoğraflandırılması: Mahkeme aşamasında kazaya karısan sürücülerden bazıları kazanın teknik arızadan meydana geldiğini iddia edebilirler. Kazaya sebebiyet verebilecek teknik parçaların fotoğraflarının çekilmesi ileride doğabilecek uzlaşmazlıklarda mühim rol oynar (patlamış lastik, fren hidroliği. Vs.)
8. Lif-Kumaş Parçacıkları: Kumaşlar organik (bitkisel-hayvansal) ve yapay (yan yapay-tam suni) kökenli olmasına nazaran gruplara ayrılırlar. Örneklerin aynı kumaşın parçası olup olmadıklarının anlaşılması mümkündür.
9. Araçlardan Kopan Cam Parçacıklarının Değerlendirilmesi: olay yerinde araçlardan kopan bolca miktarda cam parçacıkları far, sinyal farı, ön ve yan camlar bulunabilir. Mukayese vasıta olduğu takdirde olay yerinden kopan cam parçacıkları ve şüpheli araçlardan alınancam parçacıkları fiziksel, kimyasal, kırılma noktaları yönünden değerlendirilir.
10. Araçlardan Kopan Boya Parçacıklarının Değerlendirilmesi: Kazaya karışan araçlardan kopan parçalar kazaya karışan araçların renkleri hakkındaki bir bilgi verir. Ancak bu boyalardan yola çıkılarak şüpheli aracın marka ve modelinin tespiti olası değildir. Ancak şüpheli vasıta bulunmuş olduğu takdirde bu araçtan alınacak boya örnekleri ile vaka yerinden alınan boya örnekleri çeşitli yöntemlerle (infrafesspektrom gibi) karşılaştırma edilip aynı yapıda olup olmadıkları anlaşılabilir.
11. Diğer İz Ve Delillerin Araştırılması: Kaza sonrası araçlardan kopan büyük parçalar zapt edilerek şüpheli araçlarla mukayesesi yapılabilir. Araç içerisinde şoför malinde kopan parçacıklar incelenerek bu parçacıklardan kopan parçalar kazaya karışan kişilerin elbiselerinde bulunabilir. Böylece sürücünün kimliği ile alakalı bilgi sahibi olmamız mümkündür. Böyle durumlarda ele geçen vasıta parçaları araçtan karşılaştırma örneği alınarak laboratuara gönderilebilir.
12. Toprak: Genelde asfalt üzerinde toprak olmadığı düşünüldüğünden faili meçhul trafik kazaları ondan sonra araçların lastikleri yada kaput alt kısımlarında toprak analizi yapılmaz. Hâlbukibirçok araçta yol kenarlarından gelen toprağın aracın muhtelif yerlerinde bulunabildiği gözlenmiştir. Şüpheli araçlar üstünden alınacak toprak örnekleri ile olay yeri toprak örneklerinin mukayese yapılmalıdır.
13. Parmak İzi İncelemesi: Çarpıp kaçma tipi trafik kazalarında çoğu zaman sürücüler kısa bir süre içinde polise teslim olmaktadırlar. Bu zaman diliminde aracı kullanan düzmece kişilerin bulunması teslimi sağlanır. Bunun nedeni şoför belgesinin bulunmaması veya vaka esnasında alkollü olmalarıdır. Böyle durumlarda çoğu zaman kazayı kendisinin işlediğini iddia eden şoför olaya karışan gerçek şoför değildir. Kimi zamanda kaza sonrası araç içinde bulunan her insanın çarpışmanın etkisiyle araç dışına fırladıkları görülmektedir. Bu açılardan kazaya karısan araçlarda sürücü mahallinde parmak izi incelemesi yapılması ile araç içerinde bulunankişiler ve sürücünün tespitinin sağlanması mümkündür.
14. Lastik / fren izleri araçlarda durma mesafeleri aracın hızına ve sürücünün tepki mesafesine bakılırsa değişiklik gösterir. Sürücü frene basmış olduğu andan itibaren durmaya başlamış olan otomobil bir süre daha sahip kinetik enerjiyle ilerlemeye devam eder ve ondan sonra durur. Şayet sürücü frenlere kazıklama sistemiyle bastıysa araçta ABS fren sistemi yoksa yolda lastik izleri kalır. Bu lastik izlerinden yola çıkarak aracın ortalama olarak kaç km/s hızla gittiği tespit edilebilir. Ancak lastiklerin şişkinliğine, fren balatalarının gücüne, aracın ağırlığına bağlı olarak azca da olsa durma mesafelerinde bir değişkenlik laf konusudur. Faili meçhul trafik kazalarında lastik izlerinden yola çıkarılarak mukayeseli şüpheli otoların bulunması olasıdır.
14. Kaza Yerindeki Trafik İşaretlerinin Ve Yol Durumunun Tespiti:Öncelikle ilk çarpışma yerinin tespit edilmesi, fiziki incelemeler için yol genişliklerinin, fren izlerinin, araçların çarpışma noktasına olan uzaklıklarının bilinmesi gerekmektedir. Yine kaza yerinde çarpışmadan zarar görmüş ve o esnada yerde atıl vaziyette duran trafik işaretleri olabilir. Bunlarında araştırılarak rapora geçmesi kusur oranlarının belirlenmesinde önemlidir. Kazanının meydana geldiği kaplama üstünde yol işaret çizgilerinin olması, yol çukurlarının varlığı kontrol edilmelidir.
15. İfadelerin Alınması: Sürücülerin, yolcuların ve en son tanıkların dinlenmesi, ifadelerine başvurulması gerekmektedir. Zira tanıklar olayın aydınlatılmasında son aşama tarafsız ve doğru bilgiler vereceklerdir. Olaydan hemen sonra ifade vermeyen tanıkların isim ve adreslerinin tespit edilerek tutanaklara geçirilmesi ve bu sayede mahkeme aşamasında ifade vermelerinin sağlanması gereklidir.
16. Olay yeri krokisi: krokide kazanın iyi mi meydana geldiğinin tasvir edilmesi suçun aydınlatılmasında önemlidir. Bu bilgileri de içeren trafik kazası tespit tutanağı tanzim edildikten sonra yerel zabıtaya verilerek hazırlık tahkikatı evrakına eklenmesi sağlanır.
17. Kaza tespit tutanağı: kaza ile ilgili olarak çalışma icra eden her birim kendisi açısından kaza tutanağı /raporu tanzim eder. Kurtarma, tahkikat polisi, trafik polis, olay yeri inceleme polisi, karayolları, sigorta şirketleri, belediye vb. Kaza yerinin mevcut durumu ve tespit edilen durumlar, kazanın nasıl meydana geldiği net ifadelerle ifade edilir. Anlaşılması zor tabirler kullanılmaz. Olay yerinde bulunan iz ve deliller ile desteklenmesi gereken kazalarda şayet ifadeler tutarsız ise kaza kusur oranlan belirlenmez ve taraflar mahkemeye sevk edilirler.
18. Yol, araç durumunun ve sürüş tekniğinin incelenmesi: Trafik kazasının iyi mi meydana geldiğinin açıklanmasındabilinmesi gerek fizik kuralları vardır, (kinetik enerji, momentumun korunumu, merkez kaç kuvveti şeklinde). Bunlar tüm halinde değerlendirilmelidir. Olay yerinde bulgu ve ölçümler yapılarak tespit edilmelidir.
19. Ortamın kazaya katkısının incelenmesi: çok zaman trafiğe ayrılmış alanlar farklı maçlar için kullanılmakta ve bunun kararı olarak kazlar meydana gelmektedir. Hayvan yolu vb.
Sonuç ve Öneriler
Türkiye’de ve Dünya’da karayolları üstünde her gün binlerce trafik kazası meydana gelmekte, bu kazalarda binlerce insan ölmekte, gerek kazada meydana gelen hasar ve zararlar, gerekse ölen yaralanan insanların iş gücü kayıpları sebebi ile maddi kayıplar oluşmaktadır.
Trafik kazalarının bu neticeleri yanında geride kalanlar yada kazadan yaralı kurtulanların aralarında ortaya çıkan hukuki uyuşmazlıkların çözümü yasaların cezai tedbirlerin gerektirdiği hizmetler, gerek polisi gerekse adli mercileri günler, aylar hatta senelerce meşgul eden davalara neden olmaktadır.
Her trafik kazası cevabında, bu olayın tarafları olacaktır. Genellikle trafik kazasına karışan kimseler olaydan önceki hareketlerinin kusurlu yada yetersiz bulunduğunu kabul etmek istemezler. Karşılıklı suçlamalar karşılıklı şikâyetler vaka yerinde ve olay anında başlayıp cezai ve hukuki sonucu alıncaya kadar süre gelir gider.
Durum böyle olunca, tarafların trafik kazası öncesinde başlamış olan kaza esnasında geçindiren sorumluluğunu ve gerçek kusurluluğunu ortaya çıkarmak davanın görüldüğü mahkemeye düşen görevdir. Ancak mahkeme aşamasında olayın üstünden aylar geçmiş ve dosyadaki bulgulara gore yargılama yapmak kalmaktadır. İşte bütün bu sorulara yanıt bulmak yukarıda anlatılan işlemlerin doğru yapılması ile olası olacaktır.